Theater van het sentiment:1972, 2000 kantorenvisie
17 oktober 2020
Vooruitkijken, achteruitkijken
De huidige situatie van gedwongen thuiswerken houdt de geesten behoorlijk in beweging: hoe moet het verder? Binnen het onderzoeksteam van We Werken Thuis zijn we momenteel druk bezig met het verzamelen en analyseren van de nog altijd binnenkomende data uit ons grote thuiswerkonderzoek. Ook bij de media is er volop belangstelling voor die uitkomsten. Het onderzoeksteam krijgt regelmatig vragen om wat te vertellen over kenniswerk anno 2020. Een erg leuke vraag kwam van radioprogramma Theater van het Sentiment (KRO-NCRV). Wim Pullen, directeur van het Center for People and Buildings werd gevraagd om vanuit de stand van zaken in themajaar 1972 een aantal voorspellingen te doen over het kantoor in 2000. Het leverde een vermakelijke en inzichtrijke uitzending op. De uitzending is hier opnieuw te beluisteren.
Electronic cottage
Theater van het Sentiment is een radioprogramma dat wordt uitgezonden via NPO Radio 5. Elke aflevering staat in het teken van een bepaalde dag uit het verleden. In de uitzending van zaterdag 17 oktober ging het om 17 oktober 1972. Eén van de gasten van presentator Bart van Leeuwen was Wim Pullen, directeur van het Center for People and Buildings (CfPB) in Delft. Aanleiding was een krantenbericht uit de Telegraaf uit 1972 waarin voorspeld werd dat in het jaar 2000 zo’n 80% van de beroepsbevolking in kantoren zal werken. Bart van Leeuwen vroeg Wim Pullen om, redenerend vanuit 1972, iets te zeggen over deze voorspelling. Het leverde vermakelijke radio op.
Wim Pullen vertelde onder meer over een ‘recent’ boek van Alvin Toffler – Future Shock uit 1970 – waarin de opkomst van de ‘electronic cottage’ wordt voorspeld, een situatie waarin mensen als gevolg van toenemende elektronische mogelijkheden steeds meer thuis zullen gaan werken (waar kennen we dat toch van?). Ook kwam in de uitzending ter sprake dat er in 1972 steeds meer jonge mensen gaan studeren aan een universiteit. “Ja, en die jongeren zullen geen monteur, bakker of metaalbewerker worden. We zullen ze nodig hebben om de voortschrijdende automatisering te begeleiden”, aldus Wim Pullen. “Die Toffler zegt zelfs dat wel 85% van de beroepsbevolking in kantoren en services zullen werken. Voorspellingen om in de gaten te houden.”
Computer
Wim Pullen ‘voorspelde’ verder dat het kantoor in het jaar 2000 naar alle waarschijnlijkheid veel meer comfort zal kennen dan in 1972, en dat ook de computer een belangrijkere rol zal gaan spelen. “De ontwikkeling van computerprogramma's zal een vergaande invloed gaan hebben op banken, verzekeringsmaatschappijen, de overheid. Maar er gebeuren ook dingen op een meer ambachtelijke manier. Besturen en beslissen zal bijvoorbeeld veel meer op basis van kennis van mensen plaatsvinden, maar we moeten er rekening mee houden dat ook daar computers de mensen op den duur gaan vervangen.”
Voorts moeten we er volgens de CfPB-directeur – nog altijd redenerend vanuit het perspectief van 1972 – rekening mee houden dat er ook tegenbewegingen op gang zullen komen. “We hebben net de Olympische Spelen in München achter de rug met een afschuwelijke gijzeling en Palestijnse aanslag. Dat laat ook zien dat er krachten in de samenleving zijn die vooruitgang heel anders zien. Die strijd tussen mensen en hun belangen en ideologieën maakt het moeilijk te voorspellen of de westerse ideeën over de wereld wel zo doorgaan. Maar stel eens dat een langzaam ontwakend China al zijn mensen welvaart wil bieden zoals wij die kennen. Dan heb je wel machines nodig. Maar of die alles aankunnen?”
Niet alleen in 1972, ook anno 2020 leven er vele vragen. We beleven vreemde tijden, en niemand weet precies hoe de werkende toekomst eruit zal gaan zien. Komt er binnenkort een vaccin en gaan we met z’n allen daarna weer geheel terug naar de oude vertrouwde situatie? Of blijft thuiswerken in de toekomst een veel groter deel van de ‘werkmix’ uitmaken? Komt er misschien helemaal geen werkend vaccin en is het grotendeels thuiswerken in een anderhalvemetersamenleving ‘het nieuwe normaal’? En wat betekent deze verschillende scenario’s voor de aard van onze werkzaamheden? Voor het gevoel van verbondenheid met collega’s? Voor de manier waarop we nieuwe medewerkers inwerken? Voor onze lichamelijke en geestelijke gezondheid?
Betekenis NU
Zekerheiden zijn er op dit moment niet. Maar dat betekent niet dat we niet kunnen fantaseren over mogelijke uitkomsten van de huidige periode. Doe daarom ook eens een denkoefening! Fantaseer over het kantoor van 2030. Met denkoefeningen kunnen we misschien enige helderheid brengen in mogelijke voor- en nadelen die kleven aan de uitgedachte scenario’s. Bovendien is het fantaseren over mogelijke toekomsten natuurlijk ook gewoon leuk. En dat is soms precies wat we nodig hebben in deze tijden waarin we meer dan ons soms lief is verstoken blijven van sociale interactie met familie, vrienden en collega’s.
auteur: Henk-Jan Hoekjen
Contactpersoon
