Is uw kantoor een groene jungle?

11 maart 2020

De laatste paar weken is er erg veel media aandacht voor de kantoortuin. De uitzending van TV-programma De Monitor heeft flink wat tongen losgemaakt. Iedere (zelfbenoemde) deskundige is ondertussen daarover aan het woord geweest. Een aardige bijkomstigheid van deze aandacht is dat er best wat  inkijkjes geweest zijn in de werkomgeving van veel organisaties. Ook op plekken waar wij nog niet geweest zijn. En als onderzoekers van het CfPB hebben wij al heel wat werkomgevingen van dichtbij mogen zien.

De kantoortuin en -jungle

In de afgelopen weken zijn de woorden kantoortuin en -jungle vaak gepasseerd. Maar een echte tuin of jungle ben ik bij de meeste organisaties nog niet zo vaak tegengekomen. Dan heb ik het over planten en ander groen in de werkomgeving. In de meeste gevallen is het groengehalte op kantoor aan de karige kant. Nuchtere Nederlanders: “overdaad (ook van groen) schaadt”. Toch constateren we dat groen in de werkomgeving aan populariteit wint. Het is fijn om naar groen te kijken. Biophilia (liefde voor het biotische) -en biophilic design (ontwerpen met liefde voor groen) zijn termen die we steeds vaker tegenkomen in de wetenschappelijke en vakliteratuur over de werkomgeving.

Groen op kantoor en je gezondheid: wat weten we?

Er wordt regelmatig een relatie gelegd tussen planten in de werkomgeving en de gezondheid van de gebruikers van die omgeving. In de onlangs gepubliceerde literatuurstudie ‘The relationship between interior office space and employee health and well-being – a literature review’ concludeert collega Susanne Colenberg (CfPB), samen met Tuuli Jylhä en Monique Arkesteijn (TUDelft/BK/MBE), dat groen in de werkomgeving een positieve invloed heeft op het fysieke, psychologische en sociale welzijn van medewerkers. Planten hebben bijvoorbeeld invloed op de ervaren vermoeidheid, mentale gesteldheid en het comfort. Het zicht hebben op groen binnen en buiten het kantoor heeft positieve invloed op fysiologische stressindicatoren, gepercipieerde gezondheid en vitaliteit en interpersoonlijke relaties. En misschien maakt dat mensen al minder kwetsbaar voor ziekte. Opvallend is dat het in sommige gevallen niet uitmaakt of je uitzicht hebt op echt of nep groen.

Een ander recent literatuuronderzoek[1] van de TU Delft wijst erop dat planten tot een toename van het ervaren comfort en een betere perceptie van de kwaliteit van de werkomgeving leiden. Populair gezegd: groen maakt een plek comfortabel en prettig.

Plantensystemen kunnen ook de luchtkwaliteit (een beetje, en nooit zo snel als apparaten) verbeteren door fijnstof, vluchtige organische stoffen (VOS’s) en CO2 uit de lucht te verwijderen[2]. Vooral de VOS’s worden in verband gebracht met de gezondheid van medewerkers op kantoor[3]. Hierbij moet je vooral denken aan formaldehyde (spaanplaat, MDF, gordijnen, vloerbedekking), azijnzuur (schoonmaakmiddelen), tolueen (o.a. verf, coatings, plakmiddelen/lijmen, inkt, schoonmaakmiddelen) en limoneen (oplosmiddel in verf).

‘Hoe meer groen hoe minder ziek’: is dat zo?

In alle genoemde onderzoeken wordt aangegeven dat planten en ander groen kunnen leiden tot minder ziekteverzuim dan wel minder ziekteverzuimmeldingen. In een bekend Wagenings onderzoek[4] wordt expliciet genoemd dat het aantal ziekteverzuimmeldingen is geteld, niet of mensen over wie de melding  gaat daadwerkelijk ziek zijn. Dit subtiele onderscheid wordt in de populaire communicatie van onderzoek niet altijd gemaakt. Bij het CfPB zijn we van mening dat er nog maar beperkt onderzoek verricht is naar de relatie ‘mate van aanwezig groen – verzuimmeldingen – verzuim’. Gezondheid, ziekte en ziekteverzuim zijn op een complexe manier aan elkaar gerelateerd en veel zaken spelen hierbij een rol. Meer dan de eenvoudige veronderstelling ‘Hoe meer groen hoe minder ziek’ want dat zou wel heel erg mooi zijn. Dit moet ons ervan weerhouden om grote uitspraken te doen en relaties te leggen. Laten we eerst maar eens op de lange termijn kijken en niet afgaan op enkele studies. Nu de Nederlandse bedrijfsartsen – door het programma De Monitor - de kantoortuin op het netvlies hebben kunnen ze behalve naar de lay-out van het kantoor misschien ook naar de summiere toepassing van groen kijken als mogelijke verklaring van stress of van verzuim.

Goed doen met groen

Groen in de werkomgeving kan een positieve bijdrage leveren aan het comfort, de beleving en het welzijn van medewerkers. Er is tot dus verre geen bewijs gevonden dat wijst op een negatieve invloed. Er lijkt dus niets wat ons weerhoudt om meer groen in de werkomgeving toe te passen. Of het moeten de veronderstelde onderhoudskosten zijn, een reden die het facility management wellicht kan opwerpen. Slecht onderhoud van het groen zou ook tot ‘biotische afbraakproducten’ kunnen leiden (schimmels, sporen ) die een prikkel zijn voor allergieën.

Maar als je aan de slag gaat met vergroening van je werkomgeving….. Doe het dan goed. Zorg voor een kwalitatief goede werkomgeving waarbij doordacht zorg wordt besteed aan groen. Geen uitersten dus zoals saaie plantenbakken of een complete jungle, maar een evenwichtige en doordachte groentoepassing met oog voor de gebruiker. “Bloemen houden van mensen” was de marketingterm uit 1975. Dit zou ook waar kunnen zijn voor planten. En met een knipoog naar de nuance:  De (meeste) mensen houden van planten!