Docenten, werkdruk, werkplek: een logisch driehoekje?

3 juli 2019

Kan werkdruk in het onderwijs verminderd worden door meer aandacht voor de werkplek van de docent, van de juffen en de meesters? Dat ligt niet direct voor de hand. In de aanloop naar een grootschalige aanpak van deze vraag hebben studenten van de VU al vooronderzoek gedaan. Over hun resultaten verscheen in Schooldomein een boeiend artikel van de hand van Sibo Arbeek. Klik hier om het artikel te openen.

Spanning in het onderwijs

Minder werkdruk, meer loon en meer collega’s zijn veelgehoorde eisen! Al jaren is er onder docenten een aanhoudende onvrede en zijn er acties en werkonderbrekingen. Halverwege juni kwam er een alarmerend bericht van de onderwijsvakbond AOb naar buiten over de grote problemen die docenten ervaren door het moeten leveren van  passend onderwijs. De Tweede Kamer reageerde geschokt en de media doken er boven op. Minister Arie Slob (volg hem via Twitter)  stuurde ongeveer per omgaande een brief met zijn reactie aan de Tweede Kamer (klik hier).

Werkdruk

Het onderwijs heeft te maken met een hoge werkdruk. Bij een groot aantal docenten leidt dit tot stress en in toenemende mate zelfs tot een burn-out. Het percentage burn-out onder onderwijsmedewerkers is met 22% aanzienlijk hoger dan het gemiddelde van 16% bij andere werknemers. Bij het TNO werkdrukmodel spreken we over werkdruk wanneer er een disbalans is tussen taakeisen en regelmogelijkheden. Er wordt gesproken van werkdruk als:

• de disbalans langere tijd aanhoudt,
• de medewerker hier zelf niets aan kan veranderen,
• het ten koste gaat van de kwaliteit van het werk.

Werkdruk kan leiden tot werkstress en op den duur tot burn-out en verzuim. Verschillende individuele en werkgerelateerde factoren spelen een rol of werkdruk zich ontwikkelt tot werkstress.

Uit recent onderzoek van TNO blijkt dat docenten, in vergelijking met werknemers uit andere sectoren, te maken hebben met de combinatie van hoge taakeisen en lage regelmogelijkheden en werk dat emotioneel zwaar of moeilijk wordt gevonden. Verschillende factoren liggen hieraan ten grondslag.  Is dit een opmaat naar werkstress, burn-out en verzuim?

Onorthodox?

Wat kan daar met onorthodoxe instrumenten aan gedaan worden? In ons geval denken we aan de werkplek. Oud docent Ron Brouwer zegt hierover: “Niet alleen interessant en relevant om naar die werkplek te kijken, maar tevens logisch, waarneembaar en meetbaar: ik kan uit ervaring melden dat de fysieke werkplek ook op docenten en hun ‘publiek’ een significante uitwerking heeft en daar kunnen onderwijsinstellingen winst of verlies mee behalen.”

De werk- en leeromgeving

Drie groepen studenten van de Bachelor opleiding “Bestuur & Organisatie” (B&O) van de Vrije Universiteit (VU) hebben onder leiding van hun docent Sytze Kingma, onderzocht welke rol de werk- en leeromgeving speelt bij de ervaren werkdruk en de werktevredenheid bij docenten. In samenwerking met ICSadviseurs en het CfPB is er verkennend, kwalitatief onderzoek uitgevoerd in zowel het basis- als voortgezet onderwijs. Er is naar tal van onderwerpen gekeken zoals betekenisgeving aan het schoolgebouw en de werkplek, sfeer, technologie, personalisatie van de werkplek en de mix van werkplekken.

Uit het onderzoek blijkt dat bepaalde aspecten van de werkomgeving van een docent wel degelijk van invloed zijn op de werkdruk die de docent ervaart. Docenten hebben geregeld last van concentratieproblemen en ICT-problemen, het binnenklimaat, licht en geluid, ruimtetekort in de lokalen en een tekort aan een goede werkplekmix.

Nader onderzoek nodig: opschaling

De eerste resultaten van onderzoek naar de behoeften van docenten over hun werk- en leeromgeving geven aan hoe belangrijk een goede werkomgeving is voor het welbevinden van de docent. Nader onderzoek is geboden want deze behoeften zijn nog niet grootschalig in kaart gebracht. Samen met ICSadviseurs en de VU wil het CfPB dit onderzoek oppakken. Het onderzoeksvoorstel is in de maak. Wilt u nu al weten of en zo ja hoe u  als schoolbestuur of schoolleiding in PO of VO mee kunt doen aan het onderzoek, neem dan contact op met Bartele Hoekstra (klik hier).  

Docenten maken het onderwijs en dus ook de toekomst van de volgende generatie. Ze verdienen niet alleen een passende werkplek, ze hebben die ‘gewoon’ nodig!