De tikkende tijdbom, ook onder het kantoor?

11 november 2021

In Glasgow zijn veel staatshoofden en regeringsleiders bijeen voor een nieuwe klimaattop. Het wordt gezien als de belangrijkste conferentie sinds 2015, toen het Klimaatakkoord van Parijs werd gesloten. Maar ook hier zal de boodschap waarschijnlijk niet vrolijk zijn. Er hangt ons en onze kinderen namelijk veel meer boven het hoofd dan alleen een hogere gasrekening. Wat betekent dit alles voor mens, werk en werkomgeving?
(foto's: Attika Architekten)

Een zeespiegelstijging van 1,2 of zelfs 2 meter volgens het KNMI. Klimaatwetenschappers die zeggen dat nul CO2-uitstoot in 2050 te laat is. Overstromingen op Sicilië, Bosbranden in Siberië en Californië, gevolgd door overstromingen in Californië, mislukte oogsten door droogte of extreme regen wereldwijd. Zo maar enkele nieuwsberichten van de afgelopen weken. In Nederland lijkt het of de acute dreiging alleen maar bestaat uit een stijging van de gasprijs tot een ongekende hoogte. Maar schijn bedriegt.

Wij, en vermoedelijk velen met ons, hadden de verwachting dat anderhalf jaar Corona voor verandering zou zorgen. Wat we zien is dat onze oude patronen weer terugkeren: de verkeers- en vervoersbewegingen zijn weer als vanouds, er zijn files op de wegen en de KLM[1] kondigt aan in 2023 weer op de oude niveau te vliegen. En dat allemaal terwijl we een klimaatprobleem hebben op te lossen.

Attika Architekten realiseerde voor Waternet een drijvend kantoor. Is dit de toekomst?

Sinds het coronavirus zijn intrede deed, wordt gesproken over hybride werken. Al een jaar horen we deze term veelvuldig voorbij komen. Binnen veel organisaties zijn er heel wat stuurgroepen, kwartiermakers en programmamanagers actief die zich vol overgave storten op hybride werken. Er wordt nagedacht over het beperkt aanpassen van flexfactoren. Hoe maken we onderling afspraken, wat hebben we nodig om goed hybride te kunnen vergaderen, de kantoren meer inrichten voor ontmoeting. Vaak gaat het over het hoe en wat. ‘Hoe gaan we het gebruik van het kantoor spreiden?’, ‘Wat hebben we nodig in een hybride kantoor?’. Heel reële en belangrijke vragen (die wij als CfPB willen gaan beantwoorden met het nieuwe onderzoeksprogramma Werk in Transitie). De relatie met de klimaatdoelstelling wordt zover wij kunnen zien tot nog toe echter nauwelijks gelegd. De inhoud lijkt niet gestuurd door een gevoel dat ook de kantorensector flink zal moeten bijdragen aan de CO2-reductie.

In de podcast ‘De dag’ van 25 oktober jl.[2] stelt Jan Rotmans, hoogleraar transitiekunde aan de Erasmus Universiteit, dat een transitie naar een andere samenleving en een andere economie noodzakelijk is.  Een transitie met als ingrediënten techniek, beleid en aanpassing van sociale normen. Past het kantoor zoals we deze kennen überhaupt in deze economie en in deze nieuwe samenleving? Wordt het een mastodont uit vervlogen tijden? Dit zijn vragen die bij ons opkomen.

Wij hebben op dit moment nog niet alle antwoorden, maar voelen de urgentie om het klimaat een belangrijke plek te geven – misschien wel op nummer 1 – in het denken over de omgang met het vastgoed en het gebruik van de kantoren. Net als vele anderen zijn wij ook op zoek naar concrete acties voor de kantoren. Daarbij spelen diverse vragen:

• Hoeveel minder vervoersbewegingen willen we in 2022?
• Hoeveel m2 kantoor stoten we in 2022 af?
• Gaan de ARBO-regels v.w.b. binnenklimaat  op de tweede plaats komen? Gaan we in de zomer het kantoor een paar graden minder koelen?
• Kan de klimaatinstallatie uit voor die delen die niet of nauwelijks gebruikt worden?
• Kan het kantoor ook in het weekend (door anderen) gebruikt worden?
• Gaan we niet klagen als er een keer geen bureauwerkplek op kantoor beschikbaar is?
• Hoe gaan we ons tot het water verhouden als pompen alleen niet genoeg is? Van vastgoed naar drijvend goed? Zoals Attika Architekten deed voor Waternet? (zie foto's)
• Et cetera

Iedereen kan en iedereen moet ook oplossingen bedenken. Alleen moeten we het niet bij woorden laten. De hierboven gestelde vragen roepen om een antwoord. In de film ‘After ice[3]’ over het verdwijnen van de gletsjers op IJsland in 2150 wordt gezegd: ‘Climate change: it is like a broken clock, ticking eradicly into our future’. Het klimaatprobleem is een tikkende tijdbom. Dat vraagt om actie van ons als persoon, van ons als organisatie, van ons als vastgoedbeheerder. Praten kunnen we als geen ander, dikke rapporten schrijven ook, maar kunnen en durven we ook te handelen?

Bartele Hoekstra, Nora van Klingeren